Bitcoin Cash, son zamanların en popüler kripto para birimi.
Bitcoin Cash’in en basit tanımı şudur: Bitcoin’in 1 Ağustos 2017’de gerçekleşen sert çatalı.
Biliyorum sert çatal size pek bir anlam ifade etmiyor. Sert çatalın da tanımını en sade şekliyle verelim: sert çatal, blok zincir protokolünde meydana gelen radikal bir değişimdir. Öyle ki, bu değişim daha önceki geçersiz blokları ve işlemleri geçerli kılabilir veya tam tersini yapabilir. Sert çatal İngilizce hard fork ya da hardfork diye bilinir.
Bu kılavuzda Bitcoin Cash’in yaratılmasına neden olan tüm olayları anlatacağız. Bu rehber tamamen eğitim amaçlıdır ve herhangi bir yatırım tavsiyesi değildir.
Bitcoin, şüphesiz yakın geçmişteki en inanılmaz yeniliklerden biridir. Bununla birlikte, aynı zamanda, hem ideolojik hem siyaset motivasyonlu çok tartışmalara neden olan ölçeklenebilirlik (scalability) konusunda çok fazla eleştiri aldı. Ölçeklenebilirlik sorununu gidermek için, 1 Ağustos 2017’de bitcoin, Bitcoin Cash’i doğumuna neden olan sert bir çatal prosesinin içinden geçti. Fakat halen bu yapılan işlemin doğru olup olmadığına dair tartışmalar devam etmektedir. Bu yazıda biz detayları vereceğiz, hangisinin doğru olup olmadığına kararı siz verin.
Haydı başlayalım..
Bitcoin, efsanevi araştırma makalesi “Bitcoin: Bir Eşler Arası Elektronik Nakit Sistemi“nde takma adı Satoshi Nakamoto takma adlı bilinmeyen bir erkek/kadın/grup tarafından tanıtıldı. Bitcoin’in sunduğu şey, eşler arası merkezi olmayan bir dijital para birimi sistemi idi. Bitcoin fonksiyonlarının tamamı, iş nedeniyle “madenciler” denilen bir grup insan tarafından yapıldı.
Peki bu madenciler ne yapar? Yaptıkları en büyük iki faaliyet:
Tüm madenciler blok zincirine ekleyecek yeni bloklar aramak için makinelerinin bilgi işlem gücünü kullanırlar. Süreç, “iş ispatı” protokolünü izler ve yeni bir blok keşfedildiğinde, keşiften sorumlu madenciler şu an 12.5 bitcoin olarak ayarlanmış bir ödül kazanır (ancak bu ödül her 210.000 bloktan sonra yarı yarıya azaltılır, dolayısıyla blok sayısı arttıkça kazanılan ödülün miktarı da azalır), ancak bu madencilerin sahip olduğu tek teşvik primi değildir.
Bir grup madenci yeni bir blok keşfedip maden çıkardığında, bu blokun geçici diktatörü olurlar. Ali’nin Ayşe’ye 5 bitcoin göndermesi gerektiğini düşünelim, aslında Ali Ayşe’ye fiziksel olarak para göndermez, burada gerçekleşen şey, madencilerin bu işlemi zincirdeki bloklara eklemesidir ve ancak o takdirde bu işlem tamamlanır. Bu işlemleri bloklara eklemek için, madenciler bir ücret talep edebilir. İşleminizin bu bloklara hızla eklenmesini isterseniz, madencilere “süreci hızlandırmak” için daha yüksek bir ücret verebilirsiniz.
Bir işlemin geçerli olması için zincirdeki bir bloğa eklenmesi gerekir. Bununla birlikte, işte sorunun çıktığı nokta burasıdır; zincirdeki bir bloğun boyutu 1 MB’dir ve bir anda gerçekleşebilecek çok fazla işlem vardır. Ölçeklenebilirlik derken bu sorunu kastediyoruz. Bitcoin Cash’in çıkış noktası budur. Bu daha önce yönetilebilen bir şeydi, ama sonra bunu bir sorun haline getiren çok önemli bir şey oldu: bitcoin dünyaca ünlü oldu!
Evet, Bitcoin popüler oldu ve bu popülerlikle birlikte kendine has pek çok sorun çıktı.
Aşağıdaki grafikte, günlük gerçekleşen onaylı işlemlerin sayısını görebilirsiniz:
Aşağıdaki grafikte de aylık gerçekleşen toplam bitcoin işlemlerini görebilirsiniz:
Gördüğünüz gibi, aylık işlemlerin sayısı artmakta ve şu an 1mb blok boyutu sınırı ile bitcoin yalnızca saniyede 4.4 işlem gerçekleştirebilmektedir. Bitcoin ilk oluşturulduğunda geliştiriciler, tüm Bitcoin ağını tıkayabilecek spam işlemleri azaltmak istedikleri için 1 mb boyut sınırını koydular.
Bununla birlikte, işlemlerin sayısı sıçramalarla arttıkça, blokların doldurulma oranı da arttı. Çoğu zaman, insanlar yeni bloklar oluşturuluncaya kadar işlemlerini tamamlamak için beklemek zorundaydı. Bu, işlemlerin birikmesine neden oldu; ve sonuç olarak, işlemlerinizi öncelikli hale getirmenin tek yolu, madencileri işlemlerinize öncelik vermeye teşvik etmek ve teşvik etmek için yeterince yüksek bir işlem ücreti ödemek oldu.
Bu durum, “ücretli değiştirme” (replace-by-fee) adlı sistemi doğurdu. Temel olarak, işte şöyle yürüyor. Ali’nin Ayşe’ye 5 bitcoin gönderdiğini varsayalım, ancak işlem bir bekleme listesi nedeniyle bir türlü gerçekleşmiyor. Bir defa harcanan bitcoinler geri döndürülemediği için bu işlemi silemiyor da. Bununla birlikte, Ayşe ile 5 bitcoinlik başka bir işlem yapabilir ancak bu sefer, madencileri teşvik edecek kadar yüksek işlem ücretleri vermesi lazım. Madenciler, Ali’nin bu yeni işlemini önceki işlemin üzerine yazarak ve önceki işlemi geçersiz hale getirerek, bloka ekler.
“Ücretli değiştirme” sistemi madenciler için kârlı olmakla birlikte, maddi durumu yüksek ücret ödemeye yetmeyen kullanıcılar için oldukça rahatsızlık verici. Aslında, aşağıdaki grafik mümkün olan en düşük işlem ücretlerini ödemişlerse, bir kullanıcının geçmesi gereken bekleme süresini gösteriyor:
Mümkün olan en düşük işlem ücretlerini öderseniz, işleminizin tamamlanması için yaklaşık 13 dakika süreyle beklemek zorunda kalacaksınız.
Bu rahatsızlığı gidermek için blok boyutunun 1mb’den 2mb’ye yükseltilmesi önerildi. Bu öneri her ne kadar kulağa basit ve hoş gelse de, uygulaması o kadar kolay değildi. Ayrıca beraberinde pek çok tartışma ve geliştiriciler arası ayrılık meydana getirdi. Blok boyunun 1 mb kalmasını düşünenler ve 2 mb olmasını düşünenler diye 2 ayrı grup ortaya çıktı. Daha önce de belirttiğim gibi, ben bu tartışmada tarafsız bir duruş almak istiyorum ve her iki tarafın da iddialarını tarafsız bir şekilde sunmak istiyorum.
Sonuç olarak ölçeklenebilirlik sorununu çözmek için iki öneri yapılmıştır:
Bununla birlikte, bunlardan herhangi birine geçmeden önce, yumuşak çatal ile sert çatal arasındaki temel farkı anlamalısınız. Çatal, ağın bir parçası olarak, blok zincirinin durumunun zincirlere ayrıldığı, ağ geçidi işleminin geçmişi üzerinde ağın farklı bir bölümünden farklı bir perspektife sahip olduğu bir durumdur. Temel olarak çatal dediğimiz şey, blok zincirinin durum perspektifinde bir sapmadır.
Bir zincirin güncelleneceği her durumda, bunu yapmanın iki yolu vardır: yumuşak çatal veya sert çatal. Yumuşak çatalı yazılım özelinde geriye doğru uyumlu bir güncelleme olarak düşünün. Bu ne anlama geliyor? Örneğin, dizüstü bilgisayarınızda MS Excel 2005 ile hazırlanmış bir Excel dökümanı var ve bilgisayarınızda ise MS Excel 2015 kurulu. MS Excel 2015 geriye dönük olarak uyumlu olduğundan 2005 versiyonlu dökümanı açabilirsiniz.
ANCAK, burada bir fark vardır. Yeni sürümde tadını çıkarabileceğiniz tüm güncellemeler eski sürümde görünür olmayacaktır. Tekrar MS excel analojimize geri dönersek, 2015 sürümünde GIF’leri excel tablonuza eklemenize izin veren bir özellik olduğunu varsayalım, bu GIF’leri 2005 sürümünde göremezsiniz. Temel olarak, tüm metni görürsünüz, ancak GIF’i göremezsiniz.
Yumuşak çatal ile sert çatal arasındaki en temel fark; geriye dönük olarak uyumlu olmamasıdır. Sert çatal bir kere kullanıldıktan sonra kesinlikle geri dönülemez. Blok zincirinin yükseltilmiş sürümüne katılmazsanız, yeni güncellemelerden herhangi birine erişemez veya yeni sistem kullanıcılarıyla etkileşime giremezsiniz. PlayStation 3 ve PlayStation 4’ü düşünün. PS4’te PS3 oyunları oynayamazsınız ve aynı şekilde PS3’te PS4 oyunları oynayamazsınız.
Andreas Antonopoulos, sert ve yumuşak çatal arasındaki farkı şöyle anlatıyor:
“Bir vejetaryen restoran düşünün. Bunlar menülerine dana eti eklemeyi seçerse, buna sert çatal denebilir. Ya da eğer menülerine vegan yemekleri ekleme kararı verirlerse, vejetaryen olanlar hala vegan yemekleri yiyebileceği için ve orada yemek için vegan olmaya gerek olmadığı için buna yumuşak çatal denebilir.”
Bununla birlikte, bitcoin’de meydana gelecek önemli değişiklikler için sistemin fikir birliğine varması gerekiyor. Buna konsensüs deniyor. Bu adresten her yıl düzenlenen konsensüsleri görebilir ya da siz de katılabilirsiniz. Peki, merkeziyetçi olmayan bir ekonomi her konuda nasıl anlaşmaya varıyor?
Şu anda elde edilen en büyük iki yol şu şekildedir:
Daha ileri gitmeden önce Segwit‘in ne olduğunu anlamalıyız.
Segwit’in ne olduğuna çok fazla odaklanmayacağız, ancak neden bitcoin cahs ile birlikte geldiğini anlamak için, bunun ne olduğuna dair bir fikrinizin olması önemlidir.
Bir bloğu yakından incelediğinizde şöyle bir şey görürüz:
Elbette burada 6 elementli block header’i incelememiz lazım:
Ve blok başlığı (block header) ile birlikte, body kısmı var ve body işlem ayrıntılarıyla doludur.
Peki, bitcoin işlemi nelerden oluşur? Herhangi bir işlem 3 unsurdan oluşur:
Dijital imza son derece önemlidir, çünkü gönderenin gerçekte işlemi gerçekleştirmek için gerekli miktarı sağlamış olup olmadığını doğrular. Yukarıdaki şemada görebileceğiniz gibi, hepsi input dediğimiz girdi verilerinin bir parçasıdır. Şimdi, bunların hepsi çok önemli veriler olmasına rağmen, burada büyük bir problem var. Çok fazla yer kaplıyorlar. 1 MB blok boyutu sınırı nedeniyle zaten sınırlı kullanılabilirlikteki bir alan var. Aslında, imza, bir işlem alanının neredeyse %65‘ini oluşturuyor!
Peter Wuille bunun için bir çözüm buldu, Ayrılmış Tanık (Segregated Witness) diye anılan Segwit diye adlandırıyor bu çözümü.
Segwit etkinleştirildikten sonra gerçekleşecek olan şey şu; tüm gönderen ve alıcıların ayrıntıları ana bloğun içine girecek, ancak imzalar “Genişletilmiş Blok” (Extended Block) adı verilen yeni bir bloğa gidecek.
Dolayısıyla bu sayede, daha fazla işlem için bloklarda daha fazla alan yaratılmış olacak.
Segwit’in ne olduğunu daha detaylı anlamak isterseniz bu konuya özel yazdığım diğer yazıyı aşağıdaki linkten okuyabilirsiniz.
Şimdi segwit’in temelini anladıysanız, artılarını ve eksilerini gözden geçirelim.
Segwit’in Artıları:
Segwit’in Eksileri:
Geliştiriciler SegWit’i kurduklarında özel bir madde eklediler. Ancak madencilerden %95 onay aldığında etkinleştirebilir. Sonuçta, sistemde büyük bir değişiklik olacağını ve süper çoğunluğu elde etmenin en iyi yol olduğunu düşünüyorlardı. Bununla birlikte, bu yöntem sistemde bir bozulmaya neden oldu. Çoğu madenci, Segwit’in faaliyete geçmesini istemez. Mevcut blok alanını arttıracağından, alabilecekleri işlem ücretlerini önemli ölçüde azaltacağından korkuyorlar. Sonuç olarak, segwit’i durdurdular ve bu da segwit’in aktif hale getirilmesini isteyen kullanıcıları ve işletmeleri kızdırdı.
Sonunda, BIP 148 diye adlandırılan, Kullanıcı Aktivasyonlu Yumuşak Çatal adlı bir UASF (User Activated Soft Fork) fikrini ortaya attılar.
BIP‘ler veya Bitcoin İyileştirme Önerileri (Bitcoin Improvement Proposals), bitcoin ağında çeşitli tasarımlar ve yenilikler sunan bir tasarım belgesidir. Üç tür BIP vardır:
BIP 148, kullanıcılar tarafından aktive edilen yumuşak çataldır. Bitcoin ağlarındaki bütün tam nodların (full node), segwit olmadan oluşturulmuş tüm blokları reddedeceğini belirtir. Fikrin çıkış noktası, madencileri, sistemin bir parçası olmaları için kazıdıkları bloklara segwit aktivasyonu koymak için motive etmektir.
Daha çok madenciyi BIP 148 tarafına çekmeye teşvik ederek sonunda %95 eşik sınırı geçilecek ve segwit aktive edilecek diye umuluyor. Bir zincir bölünmenin yaşanacağı yönünde korkular da var, ancak madencilerin sadece %51’inin BIP 148 tarafına geçmesi durumunda bu bölünme kolayca önlenebilir. Madencilerin diğer tarafa yarısından fazlasının geçmesi eski yani orijinal zincirin hashrate’ini, büyük ölçüde azaltacaktır.
Oyun teorisi ile eş zamanlı giderek, madenciler çoğunlukla diğer tarafa gelmek zorunda kalacaklar. Ancak bu ciddi bir endişe yarattı. Ya değişim düzgün gerçekleşmezse ve zincirin bölünmesine neden olursa? Bu bir felaketle sonuçlanabilir ve maden şirketi Bitmain tarafından gündeme getirilen konu da budur. Bu nedenle Bitmain, BIP 148 için bir acil durum planı olarak, UAHF’ı yani User Activated Hard Fork‘u (Kullanıcı Tarafından Etkinleştirilen Sert Çatal) önerdi.
Kullanıcı Tarafından Aktive Edilen Sert Çatal, madencilik şirketi Bitmain’in, bitcoin’e yepyeni bir form kazandıracak ve daha büyük boyutlu blokların oluşturulmasını sağlayacak bir önerisidir. Bu sert bir çatal olduğu için zincir, bitcoin blok zincirin geri kalanıyla geriye dönük olarak uyumlu olmayacaktır. Bunun çok çekici görünmesinin en büyük nedeni, zor çatalı zorlamanın çoğunluğu gerektirmediğidir. Bu kural seti değişikliklerini kabul eden tüm nodlar, aldığı desteğe bakılmaksızın otomatik olarak bu blok zincirini izleyecektir. Aynı zamanda birçok insan, imzaların, işlem verilerinin geri kalanından ayrı tutulması fikrine sıcak bakmıyordu, onu bir hack olarak görüyorlardı.
Bitmain, bunu BIP 148 önerisini izlemek istemeyen herkes için gönüllü bir kaçış olarak görüyor. Onu sevmiyorsanız, o zaman bu gemiye binip ve bu yeni zincirin bir parçası olabilirsiniz. “Bitcoin’in Geleceği” konferansında Amaury Séchet adlı bir geliştirici, Bitcoin ABC (Ayarlanabilir Blok Boyutu Kepi – Adjustable Blocksize Cap) projesini ortaya koydu ve yaklaşmakta olan sert çatalı duyurdu. Duyuruyu takiben ve Bitcoin ABC’nin ilk client sürümünden sonra “Bitcoin Cash” (BCC) projesi 1 Ağustos’ta yürürlüğe girdi.
Bitcoin Cash projesinin web sitesinde kendisini şöyle tanımlıyorlar: “Bitcoin Cash, Internet için eşler arası elektronik nakittir. Merkez bankası olmaksızın tamamen özerktir ve çalışmak için güvenilir üçüncü şahıslara ihtiyaç duymaz.”
“Eşler arası elektronik nakit” sözcüklerine yapılan vurguya dikkat ettiniz mi? Bitcoin Cash’in varlığının birincil motivasyonu Jimmy Song’un Medium makalesinde işaret ettiği gibi daha fazla işlemi gerçekleştirmesine bağlıdır.
Bitcoin Cash (BCH), Bitcoin’e çok benziyor, ancak bazı farklılıkları var:
BCH sert bir çatal sonucu ortaya çıktığından, BTC’ye sahip olan herkes eşit miktarda BCH’ye de sahiptir. Şimdi Bitcoin Cash’in bazı ilginç özelliklerinden geçelim.
Bitcoin Cash’in en iyi özelliklerinden biri, herhangi bir kripto paranın çataldan sonra, karşı karşıya kalabileceği en büyük sorunlardan biri olan tekrar saldırı (replay attack) ile nasıl başa çıktığını ortaya çıkardığı noktadır.
Bir tekrar saldırısı, kötü niyetle tekrarlanan veya geciken bir veri iletimi demektir. Bir blok zinciri bağlamında, bir blok zincirinde gerçekleşen ve onu başka bir blok zincirinde kötü niyetle tekrarlayan bir işlem yapar. Örneğin. Ali 5 BTC’yi Ayşe’ye gönderir; bir tekrar saldırısı esnasında, bunu hiç istemese de yine göndermiş olacaktır.
Peki, Bitcoin Cash tekrar saldırılarını nasıl önlüyor?
Herhangi bir kripto para, madencilerin sorunsuz çalışmasına bağlıdır. Son zamanlarda, bitcoin cash, hash oranını önemli ölçüde artıran bir sürü madenciyi kendine çekti. Peki bunu nasıl yaptı? Bunu anlamak için, tekrar Jimmy Song’un yardımını alacağız:
Bitcoin Cash zorluğunu (difficulty) ne zaman düşüreceği konusunda belirleyici bir kurala sahiptir. Kuralları görmeden önce Median Time Past (MTP) nedir anlamak önemlidir. Bir blok zincirde çıkarılan son 11 bloğun medianıdır. Temel olarak, son 11 bloğu birbiri ardına sıralayın ve orta bloğun kazıldığı zaman setin MTP’sidir. MTP, gelecekteki blokların da çıkarılacağı zamanı belirlememize yardımcı olur. İşte çeşitli blokların MTP tablosu:
Yani, bitcoin cash’in zorluk ayarlaması için kural şudur: geçerli bloğun MTP’si ve 6 blok öncesindeki MTP’si 12 saatten büyükse zorluk %20 oranında azalır, yani madencilerin yeni bloklar bulması %20 daha kolay olur. Bu madencilere zorluğu ayarlama konusunda biraz güç verir, örneğin yukarıdaki tabloda 478570 ve 478571 numaralı bloklar arasındaki 13 saatlik boşluğa bakın. Madenciler, blokları kazımayı kolaylaştırmak için bunu yapmış olabilirler.
Dikkat çekilmesi gereken bir diğer ilginç nokta ise, kripto parada zorluk oranının nasıl ve ne zaman ayarlanabileceğidir. Aşağıdaki, BCH’nin zorluk oranını gösteren bir grafiktir:
Zorluk oranı, sistemdeki bir grup madenciğe göre ayarlanır. Daha az madenci varsa, sistemin genel hash gücü düştüğü için zorluk oranı düşer. Bitcoin Cash ilk başladığında, madencileri çekmek için biraz çaba sarf ediyordu, sonuç olarak zorluk oranı önemli ölçüde düşmüştü. Bu da, çok kazançlı olma fırsatını bulan birçok madenciyi cezbetmiştir. Bu, BTC’den gelen madenlerin sayısını o kadar artırdı ki, BTC’nin hash gücünün yarıya inmesine, işlem süresinin azalmasına ve ücretlerin artmasına neden oldu. Sosyal medyadaki raporlara göre BTC işleminin tamamlanması saatler ve hatta günler alıyordu.
BTC’nin hash hızındaki düşüşü gösteren grafik:
Bu yazızı yazarken, BCH 9,8 milyar dolarlık piyasa değeri ile BTC başına 594,26 dolarla BTC ve ETH’nin arkasındaki dünyanın en pahalı üçüncü kripto para hacmine sahipti. Değeri bir kez 700$’ın üzerine çıktı. Daha fazla bilgi için aşağıdaki grafiğe bakabilirsiniz:
Sebep 1:
Gittikçe daha fazla borsa, bitcoin cash ile ödemeyi kabul ediyor. İlk başladığında, çoğu borsa BCH’yi üstlenmeyi istememekteydi, fakat şimdi giderek daha fazla borsa bunu kabul ediyor. Bu da, değerini arttırıyor.
Pek çok cüzdan ve borsa BCH’yi desteklemektedir.
Sebep 2:
Gittikçe daha çok madenci sisteme geliyor. Yukarıda açıklandığı gibi, BCH şu anda madenciler için çok kârlıdır ve şu an günden güne bir çokmadenci gelmeye devam ediyor ve bu da sonuçta değerini artıran hash kuvvetini veriyor. Aynı zamanda, blok boyutu 8 MB olduğu için blok içindeki daha fazla işlem gerçekleştirecek ve bu işlem madenciler için daha fazla işlem ücreti üretecektir.
Kısacası, bilmiyoruz. Gelecekte bitcoin cash’in neye dönüşeceğine dair hiçbir fikrimiz yok. Ayrıca BTC’ye gelecek uzun vadeli yansımaları da bilmiyoruz. Bildiğimiz tek şey, ilk kez sert bir çatal ile herkes hem mevcut işlemlerin kayıtlarını tutmayı başardı hem de BTC’ye geçti. Burada sahip olduğumuz, bize ileriye dönük bir sürü ders verecek çok ilginç bir deney. Aynı zamanda 8 mb’lik blok boyutu kesinlikle çok çekici bir boyut ve bunun uzun vadede madencileri nasıl etkilediği görülecek. Bu, tüm ölçeklenebilirlik sorunlarını gerçekten çözebilir mi? BCH, BTC’yi geride bırakabilir ve birincil zincir haline gelebilir mi? Bütün bu sorular sadece spekülasyonlar. Kesin olarak söyleyebileceğimiz, ileride çok ilginç bir gelecek olduğu.
blokzincir.info Yayında! Türkiye'nin İlk ve Tek Ücretsiz Kripto Analiz Platformu!
Kripto paraların en önemli özelliklerinden ikisi bir merkezi yapıya sahip olmaması ve bütün işlemlerin herkes…
Sanal kripto para ya da teknik adıyla Bitcoin (BTC) özellikle 2016 yılından itibaren adını sıklıkla…
Kripto sanal para olgusu her ne kadar dünya üzerinde 2000’li yıllardan beri düşünülmüş ve tartışılmış…
Günlük hayatta yaptığımız birçok işlem içerisinde mobil teknolojiler yer almaya başladıkça internet ve internet tabanlı…
Blockchain teknolojisi ve alternatif kripto para birimleri dünyada fırtına estirdi. Ancak, yüksek volatilite ve açık…